Populli ynë gjatë gjithë historisë së tij, ka përkujtuar dhe festuar me madhështi ngjarjet historike, që tregojnë heroizmin dhe vitalitetin e kombit tonë. I tillë është edhe përkujtimi dhe kremtimi i përvjetorit të 77-të të Brigadës së III-të Sulmuese.

E krijuar më 9 Tetor të vitit 1943, në fshatin Arbanë të zonës luftarake të Pezës, kjo njësi relativisht e madhe për kohën, kishte në përbërje të saj partizanë të çetës së Pezës, të batalioneve “Dajti” e “Ishmi”, intelektualë, të rinj, që erdhën nga qyteti i Tiranës, të gjithë me përvojë dhe të kalitur në betejat e ashpra luftarake me okupatorin , i cili synim kryesor kishte likujdimin e forcave partizane në krahinën e Pezës dhe në zonat rrethore të Tiranës.
Udhëheqja e brigadës bëri organizimin e shpejtë të forcave dhe mjeteve luftarake, caktoi detyrat e njësive më të vogla, sqaroi situatën politike dhe luftarake, dhe menjëherë ra në ndeshje ballore me armikun në zonën e Pezës dhe në pikat më strategjike në periferi të Tiranës. Rruga luftarake e saj është e gjatë dhe aksionet e saj janë me të vërtetë herokike.
Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë Nacionalçlirimtare i ngarkoi detyra të rëndësishme dhe shumë të vështira. Rrugën e saj, brigada e vazhdoi në zonën e Dajtit.
Forcat pushtuese, të alarmuara për aksionet dhe dëmtimet e mëdha që pësonin nga partizanët e Brigadës së III-të Sulmuese, organizuan dhe i bënë prita e rezistencë të madhe, sidomos gjatë kalimit për në Çermenikë e në të gjithë zonën e Elbasanit, ku i shkaktoi armikut humbje në njerëz dhe paisje lufte.
Në kushtet e një dimri shumë të egër, me kufizime shumë të mëdha në veshëmbathje, armatime e ushqime (që të gjitha këto i rrëmbeheshin armikut, por edhe nga populli ndihmohej e furnizohej) mundi t’i plotësojë me sukses detyrat shumë të vështira kundër një armiku shumë të madh në forca e mjete luftarake.

Një nga aksionet e suksesshme ka qenë mbajtja nën goditje dhe ndërprerja e herë pas herëshme e rrugës Elbasan-Tiranë, gjë që pengonte dhe bënte të dështonin veprimet e goditjet e armikut, që e kishte të domosdoshme lëvizjen në Jug e në veri të vendit. Vetë komandanti i batalionit gjerman, kapiteni Llokman, në kujtimet e tij thekson: “Luftimet e Arbanës kanë qenë më të ashprat që kam kaluar në Ballkan, që janë zhvilluar deri në përleshje ballore. U futëm në një kazan values nga i cili nuk dilnim dot, por falë perëndimit të diellit, errësira na shpëtoi nga asgjësimi”, se “nuk po luftonim me partizanë, por me një ushtri të përgaditur mirë”.
Më 17 tetor, njësi të Brigadës goditën me top nga kodrat e Saukut Asamblenë Kuislinge dhe zhvilluan aksione të tjera edhe në qytetin e Tiranës. Marshimi luftarak vazhdoi në zonën e Skraparit dhe Përmetit. Gjatë luftimeve që u zhvilluan në Sukën e Përmetit, të drejtuara nga “Heroi i Popullit” Myslim Keta, iu shkaktua armikut një humbje e madhe dhe u bë e mundur të shpëtohet jeta e 17 fshatarëve, që ishin të zënë robër e që do të pushkatoheshin.
Brigada mori detyrë që në përbërje të Divizionit të I-rë Sulmues, me luftime të marshonte në drejtim të Verilindjes, Tiranë-Martanesh-Peshkopi-Kukës-Has dhe për në Malësinë e Gjakovës, nëpër një terren shumë ët thyer e malor, duke kaluar Drinin e Zi e Drinin e Bardhë, në një dimër të ashpër. Në bashkëpunim me Brigadën e V-të Sulmuese, luftime të ashpra kemi zhvilluar në zonën e Peshkopisë e të Kukësit.
Me çlirimin e Tropojës në Tetor, luftime shumë të ashpra e të përgjakshme janë zhvilluar në zonën e Junikut në Kosovë, për çlirimin e Rrafshit të Dukagjinit, të qytetit të Gjakovës e të Pejës.
Detyrat luftarake vazhduan në drejtim të Malit të Zi e deri në Sanxhak të ish Jugosllavisë.
Heroizmi luftarak, trimëria deri në përleshje me armikun, dashuria deri në vdekje mes partizanëve ishin cilësitë e vyera të efektivit.

Në luftime dhanë jetën shumë partizanë e patrizane të kësaj brigade si “Heroina e Popullit” Ylbere Bylikbashi, komisari Birçe Sinomati, dëshmorët Kapo Ademi, Kozma Papa, Sali Ymeri, Ali Dervishi e shumë të tjerë. Në Dhjetor të vitit 1945, brigada kthehet në Atdhe duke plotësuar detyrat për çlirimin e Atdheut, gjithashtu edhe në ndihmë të popujve të ish-Jugosllavisë, udhëheqja e së cilës asnjëherë nuk i vlerësoi veprimet luftarake të brigadave e divizioneve tona partizane, pa ndihmën e të cilave do të vështirësohej çlirimi i jugosllavisë. Përkundrazi, udhëheqja e Beogradit, për gjysmë shekulli, shfrytëzoi dhe keqtrajtoi barabarisht popullin shqiptar të Kosovës, duke kaluar deri në genocid dhe asgjësimin fizik të tij.
Falë rezistencës kosovare, ndihmës politike, diplomatike e deri me ndërhyrjen ushtarake të NATO-s dhe mbështetjes së madhe të shtetit e të popullit Shqiptar, Kosova arriti pavarësinë e shumëkërkuar.

KRONIKË E NGJARJEVE TË RËNDËSISHME HISTORIKE PËR MUAJIN TETOR
4 tetor 1944 - U formua në Bicaj të Lumës Brigada e XXIV-të S. e U.N.Çl.SH.
4 tetor 1937 - Ka rënë në Spanjë Heroi i Popullit Asim Vokshi, komandanti i batalionit të III i Brigadës Internacionaliste “Garibaldi”.
9 tetor 1943 - U formua në Pezë Brigada e III-të S. e UNÇlSh
7 tetor 1942 - Ra heroikisht duke lufuar në rrethim me fashistët, komandanti i njësiteve guerile të Tiranës, Heroi i Popullit VojoKushi, bashkë me shokët e tijXhorxh Martini dhe Sadik Stavaleci, në shtëpinë e qytetaresIjeFarka.
10 tetor 1943 - U formua Batalioni i Pezës.
10 tetor 1943 - U formua Batalioni “Antonio Gramshi” i përbërë prej 170 vullnetarësh proletarë italianë. Nga ky batalion ranë dëshmorë 15 partizanë, kurse 24 të tjerë u plagosën.
10 tetor 1944 - U formua Divizioni i III-të S. i U.N.Çl.SH., i përbërë nga Brigada 12-të, 14-të dhe e 19-të S.
11 tetor 1925 - Lindi në Tiranë Heroi i Popullit Myslim Keta.
11 tetor 1944 - U çlirua qyteti i Sarandës prej Brigadës 12-të e 14-të S.
13 tetor 1944 - Brigada e III-të dhe e V-të Sulmuese të U.N.Çl.SH. kaluan kufirin për çlirimin e Kosovës nga pushtuesit fashistë.
15 tetor 1944 - U çlirua qyteti i Vlorës prej partizanëve të Brigadës 12-të Sumuese.
16 tetor 1944 - U formua në Lozhan të Korçës Brigada e IX-të Sulmuese e U.N.Çl.SH., prej batalionev “Fuat Babani”, “Reshit Çollaku”, “Skënder Çaçi”, “Tomorri” dhe “Hakmarrja”.
17 tetor 1944 - U çlirua qyteti i Kuçovës prej Brigadës VIII dhe XVI Sulmuese.
18 tetor 1943 - U qëllua me top pallati ku ishte mbledhur Asambleja Kuislinge, që do të legalizonte pushtimin e ri të Shqipërisë nga nazistët gjermanë, e cila shënon edhe ditën e armës sëArtilerisë së Ushtrisë Shqiptare.
20 tetor 1942 - U formua çeta e Kolonjës.
20 tetor 1944 -U bë mbledhja e II-të e KëshillitAntifashist Nacionalçlirimtar.
24 tetor 1944 - U çlirua qyteti i Korçës.
28 tetor 1940 - Italia fashiste sulmoi Greqinë.
28 tetor 1941 - Demonstratë e madhe antifashite në Tiranë.
28 tetor 1941 - Demonstratë e madhe antifashite në Tiranë.