Urdhrin e krijimit e komunikoi Heroi i Popullit Myslim Peza. Kristo Themelko, anëtar i Shtabit të Përgjithshëm të UNÇSH, i dorezoi flamurin e brigadës Sali Verdhës, i cili u caktua komandant i kësaj njësie luftarake
Shtatëdhjetëepesë vjet më pare, më 18 shtator 1944, u formua Brigada XXII Sulmuese e UNÇl Shqiptare, në Pezë të Tiranës. Kjo Brigadë, ashtu si edhe brigadat e tjera, u krijua me urdhër të Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Nacionalçlirimtare, mbi bazën e katër batalioneve të Grupit Partizan të Pezës, më 18 shtator 1944, në Pezë. Brigada XXII Sulmuese Partizane pati me një efektiv fillestar 1236 veta, ndërkohë radhet e saj u shtuan deri sa arriten në 1400 partizanë.
Kur gëlonin opinionet me vlerësimet për “listën e zezë” tek libri “Krimet e komunistëve” e në disa diskutime u përfshi dhe emri i xhaxhait tim N.Vinçani, i telefonova Z. Çelo Hoxha e i propozova një takim për një kafe miqësore, me qëllim njohje reciproke, ku mund të këmbenim nga afër mendimet me njëri tjetrin. Z. Hoxha e pranoi ftesën; por takimin, për arsye praktike, nuk e kemi realizuar deri tani dhe besoj se do realizohet në të ardhmen. Ndërkohë një gjykim më i gjërë më imponon mendimin se Nexhipi dhe sidomos veprimtaria e tij, nuk i përket vetëm familjes, por më gjërë; e marrë si pjesëz e historisë. Prandaj vendosa ta paraqes shkrimin në publik, duke e konsideruar këtë si një obligim ndaj njerëzve të mij që nuk janë sot në jetë, por dhe si një shërbim modest për të nxitur gjykimin e ekuilibruar mbi mënyrën e të konceptuarit e të vlerësuarit të historisë. Shkrimi paraqitet ashtu siç u shkrua në atë kohë, por tashmë në formën: “Letër e hapur”.
Shtatëdhjetëeshtatë vjet më parë, në Pezë, u mbajt një nga konferencat më të rëndësishme në historinë e kombit shqiptar. Konferencë e cila bashkoi gjithë shqiptarët, pa dallim feje dhe ideje, në luftën kundër nazifashistëve. Rrahman Parllaku, gjenerali që luftoi fashizmin dhe sfidoi komunizmin, Hero i Popullit dhe Nderi i Kombit, një prej figurave më qendrore dhe emblematike të Luftës Antifashiste Nacional Çlirimtare, në një intervistë për gazetën “Veterani”, është shprehur se Konferenca e Pezës i dha karakter kombëtar luftës kundër nazifashizmit, duke e renditur Shqipërinë në krahun e duhur të koalicionit të madh antifashist.
Lufta Antifashiste Nacional-Çlirimtare (LANÇ), padyshim është një nga ngjarjet më të lavdishme të historisë së popullit kosovar dhe rruga më e drejtë që ata zgjodhën kur vendosën të luftojnë kundër okupatorit nazi-fashist. Me vendosmëri dhe me dëshirë të zjarrtë, duke mos kursyer asgjë për të mirën e popullit, kryen veprën madhështore. Kundër hordhive fashiste, për çlirimin kombëtar, luftuan mbi 53.000 kosovarë prej të cilëve 6.200 flijuan jetën për liri dhe të mirën e popullit të Kosovës.
Pas aprovimit të Ligjit për mbrojtjen e veteranëve dhe invalidëve të LANÇ, në vitin 1946, në të gjitha qendrat komunale në Kosovë dhe vendet e tjera ku janë zhvilluar beteja, janë ngritur monumente për ngjarjet, heronjtë dhe dëshmorët e LANÇ. Ato kanë qenë të mbrojtura nga organet shtetërore. Për to, deri në vitin 1990, janë kujdesur Shoqatat e Veteranëve të LANÇ në komuna.
Me okupimin e Kosovës, pas vitit 1990, ekstremistët serbë kanë dëmtuar dhe demoluar shumicën e përmendoreve të LANÇ ku kanë qenë të shënuar emrat e heronjëve dhe dëshmorëve shqiptarë.
botime
