Populli ynë gjatë gjithë historisë së tij, ka përkujtuar dhe festuar me madhështi ngjarjet historike, që tregojnë heroizmin dhe vitalitetin e kombit tonë. I tillë është edhe përkujtimi dhe kremtimi i përvjetorit të 75-të të Brigadës së III-të Sulmuese.
E krijuar më 9 Tetor të vitit 1943, në fshatin Arbanë të zonës luftarake të Pezës, kjo njësi relativisht e madhe për kohën, kishte në përbërje të saj partizanë të çetës së Pezës, të batalioneve “Dajti” e “Ishmi”, intelektualë, të rinj, që erdhën nga qyteti i Tiranës, të gjithë me përvojë dhe të kalitur në betejat e ashpra luftarake me okupatorin , i cili synim kryesor kishte likujdimin e forcave partizane në krahinën e Pezës dhe në zonat rrethore të Tiranës.
Kishte dy vjet që zhvillohej Lufta e Parë Botërore dhe në janar të vitit 1916 ushtritë austro-hungareze, duke ndjekur forcat serbo-malazeze për qëllimet e tyre imperialiste, pushtuan pothuajse gjithë vendin. Pushtuesi i ri, për interesat e veta politike e për të lehtësuar mbajtjen e pushtimit dha disa liri të pjesshme, lejoi hapjen e shkollave në gjuhën shqipe.
Nga Xhemal Meçi*
Vendndodhja e Xhamisë Historike të Pukës
Simbas prof. I. Zamputit ndërtimi i kësaj qytezeje duhet të jetë pas kryengritjes 1515 dhe pas luftërave që bëri Turqia kundër fuqive perëndimore, d.m.th. pas vitit 1540. ( Relacione II… shënime, f. 456).
Më, pas prof. K. Luka bënë sqarime plotësues : “Shkatërrimin e kësaj kështjelle prof. I. Zamputi e lidh me vitet 1570-1574, kur kryengritësit me në krye Bartolome Dukagjinin çliruan edhe Lezhën. Rindërtimi i saj u bë rreth vitit 1608, kur rimerren në shkallë të gjerë veprime ushtarake nga turqit për ta ripushtuar edhe një herë vendin.”(K. Luka, Topografia e shek. XVI-XVII. Etnografia Shqiptare 11/1981, f. 170. Tiranë, 1981).
Brigada IX Sulmuese u formua në katundin Lozhan të Gorës, qarku i Korçës, më 16 tetor 1944. Shtabi i brigadës ishte i përbërë nga Irakli Bozo, komandant; Mihallaq Ziçishti, komisar; Petro Papi; zv/komisar; Meleq Babani, përgjegjës rinie dhe Vangjel Marko intendent. Në përbërje të saj kjo brigadë kishte pesë batalione sulmues, të cilët kishin përvojë në artin e luftës. Në kohën kur u krijua brigada, shumë vende të Evropës Lindore po çliroheshin nga ushtria sovjetike, pra brigada IX i shtoi radhët e ushtrisë shqiptare, duke bërë të mundur çlirimin e vendit me forcat tërësisht vendase.
botime
